موارد منع معرفت:

ما باید برای رسیدن به معرفت موانعی را که باعث می­شوند ما عقل را کنار بگذاریم و سراغ شهوت برویم را بدانیم و آنها را کنار بگذاریم.

الف) موانع از سنخ حس­گرایی ( به عنوان یک تعقل):

«یعنی انسان از نظر تفکری ماتریالیسم شود یعنی فقط به امور حسی اعتقاد دارم و چارچوب فکری من حسیات است و در حیطه­ی تجربه.»

«من اون خدایی را قبول دارم که بتوانم او را حس کنم و بقیه­ی امور غیر حسی را قبول نمی­کنم»

انس زیاد انسان یا محسوسات باعث آن می­شود که در موضوعات نامحسوس و ماورائی از حس استفاده کند.

در مورد قوم بنی اسرائیل است که قومی فوق العاده حس­گرا قرآن کریم چنین می­فرمایند:

لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتّى نَرىَ اللّهَ جِهْرَةً

وَ قالَ الْمَلاَءُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِلِقاء الاْخِرَةِ وَ اَتْرَفْنا هُمْ فىِ الْحَیاةِ الدُّنْیا ما هذا اِلاّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یَأکُلُ مِمّا تَأْکُلُونَ مِنْهُ وَ یَشْرَبُ مِمّا تَشْرَبُونَ مِنْهُ وَلَئِنْ اَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَکُمْ اِنَّکُمْ اِذاً لَخاسِرُوْن

منظور از حس­گرایی:

1-     گرایش فکری افراطی نسبت به ادراکات حسی است به گونه ای که منشأ اصلی همه ادراکات بشری را در ادراکات حسی منحصر کنیم (مکتب حسیون)

2- گرایش عملی افراطی به ادراکات حسی

ب) تقلید:

گرفتار شدن به سستی و ضعف اندیشه و اعتماد بی چون و چرا به اعتقاد دیگران (تقلید کورکورانه):

                تقلید از پدران، گذشتگان و یا تقلید ملتی از ملت دیگر

اَمْ اتَیْناهُمْ کِتاباً مِنْ قَبْلِه فَهُمْ بِه مُسْتَمْسِکُونَ بَلْ قالُوااِنّا وَجَدْنا ابائَنا عَلى اُمَة وَ اِنّا عَلى اثارِهِمْ مُهْتَدُونَ وَ کَذلِکَ ما اَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ فى قَرْیَة مِنْ نَذیْر اِلاّ قالَ مُتْرَفُوها اِنّا وَجَدْنا ابائَنا عَلى اُمَّة وَ اِنّا عَلى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ قالَ اَوَلَوْ جِئتُکُمْ بِاَهْدى مِمّا وَجَدْتُمْ عَلَیْهِ آبائَکُمْ قالُوا اِنّا بِما اُرْسِلْتُمْ بِه کافِرُوْن

وَلَقَدْ اتَیْنا اِبْراهیمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَکُنّا بِه عالِمینَ اِذْ قالَ لاَِبیهِ وَ قَوْمِهِ ماهذه الَّْتماثیلُ الَّتى اَنْتُمْ لَها عاکِفُونَ قالُوا بَلْ وَجَدْنا ابائنا لَها عابِدینَ لَقَدْ کُنْتُمْ اَنْتُمْ وَ ابائُکُمْ فى ضَلال مُبیْن

وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ اِبْراهیمَ اِذْ قالَ لاَِبیه وَ قَوْمِهِ ما تَعْبُدُونَ قالُوا نَعْبُدُ اَصْناماً فَنَظَلُّ لَها عاکِفینَ قالَ هَلْ یَسْمَعُونَکُمْ اِذْ تَدْعُوْنَ اَوْ یَنْفَعُونَکُمْ اَوْ یَضُرُّونَ قالُوا بَل وَجَدنا آبائَنا کَذلِکَ یَفْعَلُونَ

ج) اعتماد به ظن

عادت کردن انسان به اعتماد به گمان که به دلیل شیوع آن در زندگی مادی برای انسان ایجاد می­شود و سرایت دادن آن به موضوع مهم و حیاتی خداشناسی.

در امر خداشناسی خداوند می­فرمایند که توقف در ظن و گمان نکنید بلکه سعی کنید به قطع و یقین برسید و ظن و گمان مایه ی هلاک شماست.

اَنَّ الظَّنَ لا یُغْنى مِن الْحَقِّ شَیْئاً

سؤال:

چرا اعتقاد به ظن قبیح است؟

جواب:

اگرچه راه وصول به علم قطعی شک و ظن است، ولی تقبیح آن به جهت توقف در ظن و نرسیدن به واقعیت است.

منظور از اعتماد به ظن در قرآن کریم:

1)     اعتماد بر اعتقاد خلاف واقع هرچند اعتقادی جزمی باشد.

2)    اعتماد به اعتقاد غیرجزمی، هرچند مطابق با واقع باشد.

اَلا اِنَّ لِلّهِ مَنْ فى السَمواتِ وَ مَنْ فِى الاَْرْضِ وَ ما یَتَّبعُ الَّذیْنَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ شُرَکاءَ اِنْ یَتَّبِعُونَ اِلاَّ الْظَّنَ وَ اِنْ هُمْ اِلاّ یَخْرُصُون

قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکائِکُمْ مَنْ یَهْدى اِلىَ الْحَقِّ قُلِ اللّهُ یَهْدى لِلْحَقِّ اَفَمَنْ یَهْدى اِلىَ الْحَقِّ اَحَقُّ اَنْ یُتَّبَعَ اَمْ مَنْ لایَهْدى اِلاّ اَنْ یُهْدى فَمالَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ وَ ما یَتَّبِعُ اَکْثَرُهُمْ اِلاّ ظَنّاً اَنَّ الظَّنَ لا یُغْنى مِن الْحَقِّ شَیْئاً